‘Lijsttrekker? Ik zou wel gek zijn’

 

DEN HAAG

 

Vrouwen laten mannelijke collega’s liever voorgaan

 

DEBORAH JONGEJAN HANNEKE KEULTJES

 

Emancipatie-minister Jet Bussemaker moet ervan zuchten. Wéér geen vrouwelijke lijsttrekker bij de grootste politieke partijen. “Oh, dan zijn al die verkiezingsdebatten straks weer alleen met mannen in pak.” Deze week werd bekend dat VVD-minister Edith Schippers niet op de kieslijst wil, terwijl zij lang gold als mogelijke opvolger van Mark Rutte. Partijgenoot Neelie Kroes zag in haar de eerste vrouwelijke premier, maar Schippers verklaart zich loyaal aan Rutte. “Hij is op dit moment de juiste persoon op de juiste plek”, laat ze weten. Daarmee is de kans op een vrouwelijke lijsttrekker bij de grote partijen nihil geworden en een vrouwelijke premier al helemaal. Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren is de uitzondering bij de komende Kamerverkiezingen.

 

Uit een rondgang langs de belangrijkste vrouwen van de zes grootste partijen blijkt één ding: ze willen geen van allen. Op dit moment althans. De meeste vrouwelijke nummers twee van de vorige kieslijsten vinden hun mannelijke leider simpelweg de beste. “Ik zou wel gek zijn als ik het lijsttrekkerschap zou overwegen”, zegt Fleur Agema van de PVV. “De beste staat op één. Wilders spreekt 95 procent van ons kiezerspotentieel aan. Ik heb niet de illusie dat ik dan méér stemmen zou trekken.” Bij D66 heeft Stientje van Veldhoven hetzelfde idee: “Pechtold is gewoon een heel bekend gezicht. Mensen weten wat ze aan hem hebben. Dat stond voor mij deze keer voorop.”

 

Mona Keijzer van het CDA verloor vier jaar geleden de strijd om het lijsttrekkerschap van Sybrand van Haersma Buma, ze mocht wel de op een na hoogste plek op de lijst innemen. Ze heeft opnieuw over de koppositie nagedacht, vertelt ze. “Maar het gaat niet om mij, het gaat om de partij. Sybrand heeft het gewoon heel goed gedaan, de afgelopen vier jaar. Daarom moet hij gewoon doorgaan. Een vrouwelijke premier, die komt er vanzelf.” Ook de ambitieuze Renske Leijten van de SP wil leider Emile Roemer niet van de troon stoten. “Een nieuwe leider staat pas op als de oude weggaat of niet voldoet, dat speelt bij ons niet. Ik merk overal waar ik kom dat Emile heel populair is. Ik denk niet dat ik beter zou zijn op dit moment.”

 

Hoogleraar Monique Leyenaar, gespecialiseerd in politiek leiderschap van vrouwen, begrijpt wel waarom we zo weinig vrouwen in de politieke top zien. “Waar de concurrentie groot is, hebben vrouwen als groep het altijd moeilijk. Vrouwen denken dan al snel: als ik op twee, drie of vier sta, kan ik mijn werk óók doen. Vergeet niet dat Angela Merkel ook door Helmut Kohl naar voren is geschoven.” Voor de kiezers maakt het eigenlijk niet uit of de lijsttrekker een man of een vrouw is. Een vrouwelijke lijsttrekker is niet per se een stemmenkanon die kiezers van andere partijen kan afsnoepen, denkt politicoloog Martin Rosema van de Universiteit Twente. “Uit onderzoek blijkt dat kiezers vooral op een partij afgaan, niet op een persoon. Vrouwen stemmen wel vaak op een andere vrouw, maar op een vrouw van een partij die hun voorkeur heeft.”

 

Maar toch. Bij de PvdA liggen de kaarten anders. Partijleider Diederik Samsom staat er in de peilingen slecht voor, maar alleen de namen van mannelijke uitdagers zingen rond. Politicoloog Leyenaar begrijpt dat niet. “Een partij die in de problemen zit, zou een vrouw naar voren moeten schuiven. Dat zou iets nieuws zijn. Een kiezer die twijfelt tussen het jonge frisse gezicht van Jesse Klaver van GroenLinks en de PvdA heeft dan een extra reden om toch op die partij te stemmen.”

 

Jetta Klijnsma, de belangrijkste vrouw op de vorige PvdA-kieslijst, gaat zich echter niet in de strijd mengen. Ze aarzelt over haar politieke toekomst. “Ik sta niet te popelen. Ik loop al een hele tijd mee in de politiek en moet bedenken wat ik verder wil doen.” Ook minister Lilianne Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking staat niet te trappelen. Zelfs Bussemaker van Onderwijs en Emancipatie laat weten dat zij ‘op dit moment geen behoefte voelt om zich in de discussie omtrent het lijsttrekkerschap te mengen’. Toch zijn de kansen op een vrouwelijke premier niet helemaal verkeken, zegt Leyenaar. Zij kan er ook via een omweg komen. “De lijsttrekker hoeft niet altijd premier te worden. Hij kan er ook voor kiezen om fractievoorzitter te worden. Een vrouw lager op de lijst kan dan alsnog naar het Torentje.”

 

Uit onderzoek blijkt dat kiezers vooral op een partij afgaan, niet op een persoon

 

Martin Rosema, politicoloog

 

Vrouwen denken al snel: als ik op twee of drie sta, kan ik mijn werk ook doen

 

Monique Leyenaar, hoogleraar

 

Ik heb niet de illusie dat ik meer stemmen zou trekken

 

Fleur Agema, PVV

 

Ik merk overal waar ik kom dat Emile heel populair is

 

Renske Leijten, SP

 

 

 

Eindhovens Dagblad, 3 juni 2016